پیچک انگلیسی - فیلتر زنده‌ی آلاینده‌ها در شهرهای مدرن
در میان دیوارهای سنگی شهر، گیاهی خاموش و خزنده به کار تصفیه‌ی هوا مشغول است: پیچک انگلیسی (Hedera helix)، که در ایران با نام‌هایی مثل پیچک معمولی یا هدرا شناخته می‌شود، فقط یک گیاه تزئینی نیست؛ بلکه یک فیلتر زنده برای هوای آلوده‌ی ماست.
این گیاه همیشه‌سبز و بالا‌رونده، فراتر از یک پوشش تزئینی، یک بازیگر مؤثر در بهبود کیفیت هوای شهری و محافظت از بناهای تاریخی است.
مطالعات علمی متعدد، از جمله پژوهشی منتشرشده در ژورنال Allergy and Asthma Proceedings، نشان داده‌اند که پیچک انگلیسی قادر است تنها در عرض ۱۲ ساعت، ذرات معلق مدفوع حیوانی را تا ۹۴٪ و کپک‌های هوابرد را تا ۷۸٪ کاهش دهد. این ذرات، که اغلب از خشک شدن فضولات پرندگان یا جوندگان در فضای شهری ناشی می‌شوند، می‌توانند عامل بیماری‌های تنفسی باشند.
پژوهشی دیگر با استفاده از میکروسکوپ الکترونی اسکن (SEM) نشان داد که برگ‌های پیچک، به‌ویژه در مناطق پرترافیک، ذرات معلق ریزتر از ۲.۵ و حتی ۱ میکرون را با تراکم بالا جذب می‌کنند (تا ۲.۹×۱۰¹⁰ ذره در هر متر مربع). این عملکرد نه‌تنها باعث پاک‌سازی هوا می‌شود، بلکه از فرسایش زیستی دیوارهای سنگی و بناهای تاریخی نیز جلوگیری می‌کند.
اما تأثیر پیچک تنها به ذرات معلق محدود نیست. این گیاه توانایی جذب ترکیبات آلی فرار (VOCs) را نیز دارد؛ از جمله:
▪️ فرمالدئید (در مصالح ساختمانی و شوینده‌ها)
▪️ بنزن (در دود خودرو و محصولات صنعتی)
▪️ زایلن (در رنگ‌ها و چسب‌ها)
▪️ تری‌کلرواتیلن (در خشک‌شویی‌ها)
این ترکیبات با بروز سرطان، مشکلات تنفسی و اختلالات عصبی مرتبط‌اند و پیچک می‌تواند به کاهش آن‌ها در محیط کمک کند.
📌 تنها نکته‌ی احتیاطی: این گیاه حاوی ساپونین‌های تری‌ترپنوئیدی است که برای حیوانات خانگی سمی‌اند. در صورت نگهداری در خانه، آن را از دسترس حیوانات دور نگه دارید.
🌱 پیچک، در سکوت، همان کاری را می‌کند که دستگاه‌های گران‌قیمت تصفیه‌هوا می‌کوشند انجام دهند.
🖋 ترجمه و نگارش: آرش طوقدار
📚 منابع:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20947134/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5664766/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6340971/
